Bevorderen van inclusie en voorkomen van uitval via Begeleid leren

Achtergrond

Uit onderzoek blijkt dat jongeren met psychische problemen vastlopen in het beroepsonderwijs omdat zij onvoldoende maatwerk en samenwerking ondervinden tussen school en hulpverleners binnen én buiten de school. Ook ervaren zij onbegrip bij medestudenten en docenten. Jongeren geven zelf aan dat zij de weg naar ondersteuning niet weten te vinden en dat zij hun problemen niet durven te bespreken. Onzekerheid, onbekendheid, schaamte en ervaren stigma spelen hierbij een voorname rol. Veel jongeren met psychische problemen lopen hierdoor vast in het onderwijssysteem, vallen voortijdig uit en behalen geen startkwalificatie. Als gevolg hebben zij zeer beperkte mogelijkheden om een baan te verwerven.

MBO-instellingen zijn zelf verantwoordelijk voor het organiseren en vormgeven van ondersteuning. De vraag die hieruit voortvloeit is hoe MBO-studenten met psychische problemen samenhangende ondersteuning kan worden geboden zodat schooluitval zoveel mogelijk voorkomen wordt en en hun maatschappelijke perspectieven versterkt worden.

MBO Utrecht Academie Welzijn (niveau 3 en 4) en het MBO-team van de Utrechtse buurtteamorganisatie Lokalis willen in dit project komen tot een samenhangende aanpak voor MBO-studenten met psychische problemen, gericht op inclusie en het voorkomen van uitval.

Hoofdvraag

Het uiteindelijke doel van dit project is het ontwikkelen en bestendigen van een integrale en effectieve werkwijze voor de begeleiding en ondersteuning van MBO-studenten met psychische problemen, die uitgaat van hun eigen mogelijkheden en wensen en gericht is op het voorkomen van schooluitval, de-stigmatisering en het vergroten van hun kans op arbeidsdeelname en maatschappelijke participatie van deze jongeren (middels begeleid leren en begeleid werken).

De vragen die in dit project zullen worden beantwoord zijn:

• Wat zijn de behoeften die MBO-studenten met psychische problemen zelf hebben als het gaat om begeleiding en ondersteuning en mede gericht op volwaardige maatschappelijke participatie (school of werk)?
• Wat is de gezamenlijke visie op de integrale begeleiding en ondersteuning van MBO-studenten met psychische problemen van de jongeren zelf, studieloopbaanbegeleiders en andere MBO-medewerkers, medewerkers van het MBO-team en externe hulpverleners?
• Wat is een bij deze visie passende werkwijze voor integrale begeleiding en ondersteuning, waarbij zoveel mogelijk bestaande kennis en methodieken worden gebruikt?
• Wat zijn de resultaten van deze werkwijze, in termen van bereik, tevredenheid van studenten en betrokkenen, en in termen van participatie (school en arbeid) en integrale samenwerking en welke factoren hangen hiermee samen?

Het project

Voor beantwoorden van de deelvragen werken alle betrokken partijen (zie hieronder) samen in een zogenoemde Ontwikkelwerkplaats als een model voor innovatie en onderzoek in de praktijk, inclusief MBO-studenten die zelf psychische problemen ervaren. Het aansluiten op de opvattingen van jongeren met psychische problemen zelf, alsmede op de kennis en methodieken van betrokken professionals uit onderwijs en zorg is een belangrijk uitgangspunt. Door deze aanpak worden de resultaten van het onderzoek al gedurende het project ontwikkeld en gedeeld met de betrokkenen en dus niet slechts na afloop.

Daarnaast wordt in het project gebruik gemaakt van de methodieken Begeleid leren en begeleid werken. Dit zijn omvattende, individueel gerichte begeleidingsmethodieken voor jongeren met psychische problemen. Begeleid leren is een werkwijze gericht op het verkennen (heroriënteren), verkrijgen en behalen van een gewenste opleiding. Het omvat een oriëntatiefase: welke opleiding past bij mij en welke ondersteuning heb ik daarbij nodig en van wie? Gedurende de studie wordt vervolgens zowel groepsondersteuning en peer-support (buddy’s/ervaringsdeskundigen) geboden als individuele ondersteuning en (studie)begeleiding om te voorkomen dat studenten voortijdig uitvallen uit het onderwijs en te bevorderen dat zij een startkwalificatie behalen. Aandacht voor (zelf)stigma ten gevolge van ondervonden psychische problemen kan hiervan onderdeel uitmaken.

Begeleid werken is analoog aan begeleid leren gericht op het verkennen, verkrijgen en behouden van een stageplek en werk.

Begeleid leren en begeleid werken vergen getrainde aandachtpersonen dan wel trajectbegeleiders binnen het onderwijs. De methodieken laten voldoende ruimte voor een gewenste verbijzondering om aan te sluiten bij de lokale situatie, zowel ten aanzien van de MBO-studenten, als van de school en de betrokken hulpverlening. Hoe dat precies kan worden vormgegeven binnen het MBO Utrecht, op integrale wijze en in afstemming met het MBO-team, passend onderwijs, ouders, jongeren, omgeving  is onderwerp van gesprek in de ontwikkelwerkplaats.

Betrokken organisaties

MBO Utrecht Academie Welzijn (niveau 3 en 4) en het MBO-team van Lokalis willen in dit project komen tot een samenhangende aanpak voor MBO-studenten met psychische problemen, gericht op inclusie en het voorkomen van uitval. Het Trimbos-instituut en de Hogeschool Utrecht begeleiden hen daarbij vanuit respectievelijk de Academische Werkplaats Transformatie Jeugd (AWTJ) Utrecht en de Werkplaats Sociaal Domein, in samenwerking met U2B-Heard!, de gemeente Utrecht, het Verwey-Jonker Instituut, het Nederlands Jeugdinstituut en de Universiteit Utrecht. Het project wordt gefinancierd door ZonMw.

Contact

Dit project is inmiddels afgerond. Voor meer informatie mail naar kjus@hu.nl.